ประวัติหน่วย

   1. การจัดกองทัพบก พ.ศ.2491 ในระหว่างสงครามมหาเอเซียบูรพา กองทัพไทยได้รับการระดมพล ขยายกำลังรบตามอัตราในยามสงคราม

        เพื่อทำการรบป้องกันราชอาณาจักรตามที่ได้รับมอบ ครั้นสงครามสงบลง เหตุการณ์ทางการเมืองเปลี่ยนแปลงไป กองทัพบก จึงได้มีการ
        ปรับปรุงการจัดให้เหมาะสมกับสถานการณ์ โดยได้เปลี่ยนแปลงระเบียบการจัดส่วนราชการตามแบบกองทัพบกสหรัฐอเมริกา 
        เริ่มตั้งแต่ พ.ศ.2491 เป็นต้นมา

    2. การจัดส่วนราชการของกองทัพบก ปี พ.ศ.2491 ได้จัดกำลังบรรจุ ตามอัตรากองทัพบก 91 ซึ่งปรับปรุงแก้ไขมาตามลำดับจาก
        อัตรากองทัพบก 89 และใช้เฉพาะในเวลาปกติเท่านั้น โดยแบ่งส่วนราชการเป็น 3 ส่วน คือ
        2.1 ส่วนกลาง ได้เแก่ กรมเสนาธิการทหารบก กรมจเรทหารบก โรงเรียนนายร้อยพระจุลจอมเกล้า กรมพลาธิการทหารบก
        กรมพาหนะทหารบก กรมสวัสดิการทหารบก กรมสรรพาวุธทหารบก กรมแผนที่ทหารบก กรมแพทย์ทหารบก และ กรมการเงินทหารบก
        2.2 ส่วนภูมิภาค ได้แก่ มณฑลทหารบกที่ 1 มณฑลทหารบกที่ 2 มณฑลทหารบกที่ 3 มณฑลทหารบกที่ 4 และ มณฑลทหารบกที่ 5
        2.3 ส่วนกำลังรบ ได้แก่ กองทัพภาคที่ 1 (กองพลที่ 1 และ 4) กองทัพภาคที่ 2 (กองพลที่ 2 และ 3) กองพลที่ 5 กรมต่อสู้อากาศยาน และกรมรถรบ

    3. การจัดหน่วยงานด้านกำลังพลของกองทัพบก ปี 2491 มีสถานะเป็นหน่วยส่วนกลาง คือ เป็นแผนกที่ 1 อยู่ในกรมเสนาธิการทหารบก 
        ใช้ชื่อย่อว่า สธ.ทบ.1

        การจัดหน่วยงานด้านกำลังพลก่อน พ.ศ.2491

        ก่อนปี พ.ศ.2491 การจัดหน่วยงานด้านกำลังพลของกองทัพบก ได้เคยมีการจัดตั้งมาก่อนแล้ว ตั้งแต่ปี พ.ศ.2465 แต่มีรูปแบบการจัดหน่วยที่ไม่ชัดเจน
        และการปฏิบัติภารกิจก็ไม่กำหนดเฉพาะกิจการด้านกำลังพลแต่เพียงอย่างเดียว โดยหน่วยงานด้านกำลังพล ในปี พ.ศ.2465 มีฐานะเป็น 
        แผนกที่ 1 สังกัดอยู่ใน กรมยุทธศาสตร์ทหารบก ดังนี้.- 

        กรมยุทธศาสตร์ทหารบก (พ.ศ.2465) ประกอบด้วยแผนกต่าง ๆ 5 แผนก 

             แผนกที่ 1 มีหน้าที่เกี่ยวกับการจัดกำลัง การระดมพล การกำหนด อาวุธยุทธสัมภาระ เพื่อใช้ในกองทัพบก ตำแหน่งและ บำเหน็จของ
             ฝ่ายเสนาธิการ 

             แผนกที่ 2 มีหน้าที่เกี่ยวกับการศึกษา การจัดการคมนาคม การอำนวยการลำเลียงในสนามรบ 

             แผนกที่ 3 มีหน้าที่เตรียมแผนอำนายการยุทธและการประลองยุทธ 

             แผนกที่ 4 มีหน้าที่เกี่ยวกับการต่างประเทศ และทูตทหาร 

             แผนก รร.เสนาธิการทหารบก

        การจัดหน่วยงานด้านกำลังพลของกองทัพบก ปี 2491 

        การจัดหน่วยงานด้านกำลังพลของกองทัพบก ในปี พ.ศ.2491 ถือว่าเป็นการจัดหน่วยงานที่กำหนดภารกิจให้ปฏิบัติเฉพาะงานด้านกำลังพล
        อย่างชัดเจนเป็นครั้งแรก โดยจัดกำลังบรรจุตามอัตรากองทัพบก 91 มีสถานะเป็นหน่วยส่วนกลาง คือ จัดอยู่ในกรมเสนาธิการทหารบก 

        กรมเสนาธิการทหารบก ปี 2491 ประกอบด้วย 5 แผนก

             แผนกกลาง มีหน้าที่เกี่ยวกับงานธุรการ ระเบียบการ และควบคุมงานทางเอกสารงานสารบรรณ

             แผนกที่ 1 มีหน้าที่เกี่ยวกับการจัดกำลัง การกำหนดกำลัง การระดมกำลัง การบรรจุ เลื่อน ลด ปลด ย้ายตำแหน่ง การบำเหน็จ 

             และวิทยาการของสัสดี โดยใช้ชื่อย่อ สธ.ทบ.1 มีที่ตั้งหน่วยในขณะนั้นอยู่ที่ศาลาว่าการกระทรวงกลาโหม 

             แผนกที่ 2 มีหน้าที่เกี่ยวกับการสื่อข่าว รวบรวมข่าว และกิจการต่างประเทศ 

             แผนกที่ 3 มีหน้าที่เกี่ยวกับการฝึกฝน เตรียมการประลองยุทธ แผนกการรบ และการปราบจราจล 

             แผนกที่ 4 มีหน้าที่เกี่ยวกับการคมนาคม การฐานทัพ การกิจการเขตหลัง

        การจัดส่วนราชการของแผนกที่ 1 กรมเสนาธิการทหารบก ประกอบด้วย

        1. กองบังคับการ ทำหน้าที่สารบรรณและธุรการภายใน ได้แก่ การรับ ส่ง เก็บรักษาเอกสารแบบธรรมเนียม ข้อบังคับต่าง ๆ 
            แก้ไขทำเนียบข้าราชการกองทัพบก ตลอดจนการเก็บรักษา เบิกจ่ายครุภัณฑ์ประจำสำนักงาน 

        2. กองที่ 1 ทำหน้าที่ธุรการของกองการกำลังพลทั่วไป ได้แก่ การรวบรวมข้อมูลอันเป็นหลักฐานในการพิจารณาเสนอความเห็น
            เกี่ยวกับแบบธรรมเนียมและข้อบังคับ ตลอดจนคำสั่งต่าง ๆ การพิจารณากำหนดหลักการอันเกี่ยวกับการควบคุมดูแลวินัยทหาร 
            พิจารณาโต้ตอบปัญหาเกี่ยวกับภาวะการทั้งปวงของหน่วยทหาร ตลอดจนการเก็บรักษาหลักฐานในหน้าที่ของแผนกที่ 1 ในการ สงคราม
            และการบำเหน็จบำนาญพิเศษ

        3. กองที่ 2 ทำหน้าที่ในการเตรียมพล ได้แก่ การรักษายอดและสถิติเกี่ยวกับการกำลังพลทั้งปวง เตรียมแผนบรรุกำลังพล 

            วางแผนดำเนินงานในการขยายกำลังและการระดมพล การเรียกทหารกองเกินเข้ากองประจำการ ตลอดจนวิทยาการในทางสัสดี

        4. กองที่ 3 ทำหน้าที่เกี่ยวกับการปกครองกำลังพล ได้แก่การบรรจุ เลื่อน ลด ย้าย การบำเหน็จความดีความชอบ ความผิด 

            และ การลงทัณฑ์ จัดทำและเก็บสมุดประวัติข้าราชการ การเบี้ยหวัด และบำเหน็จบำนาญ

        อัตรากำลังพลของแผนกที่ 1 กรมเสนาธิการทหารบก

        1. อัตรากำลังพลของ แผนกที่ 1 กรมเสนาธิการทหารบก ปี พ.ศ.2491 กำหนดการบรรจุกำลังพลปฏิบัติงานไว้ทั้งสิ้น 48 ตำแหน่ง คือ 

        1.1 ตำแหน่งสัญญาบัตร จำนวน 25 ตำแหน่ง ระบุให้เป็นข้าราชการพลเรือนสามัญ 6 ตำแหน่ง 

        1.2 ตำแหน่งต่ำกว่าสัญญาบัตร จำนวน 23 ตำแหน่ง ระบุให้เป็นข้าราชการพลเรือนสามัญ 21 ตำแหน่ง และข้าราชการพลเรือนวิสามัญ 
             (ภารโรง) 2 ตำแหน่ง 

        2. สำหรับ อัตราชั้นยศของหัวหน้าหน่วย ซึ่งเรียกชื่อในขณะนั้นว่า หัวหน้าแผนก กำหนดอัตราชั้นยศ พันเอก มีหน้าที่ในการปกครอง
            บังคับบัญชากองต่าง ๆ สำหรับผู้ที่มีหน้าที่ปกครองบังคับบัญชากอง เรียกว่า แม่กอง กำหนดอัตราชั้นยศ พันโท โดยมีนายทหารสัญญาบัตร
            ตำแหน่งประจำแผนก และ ประจำกอง เป็นกำลังพลปฏิบัติงานตามลำดับ และนอกจากนี้อัตรากำลัพลของ แผนกที่ 1 กรมเสนาธิการทหารบก
            ยังได้กำหนดให้มีตำแหน่งนายทหารสัสดี และเจ้าหน้าที่ฝ่ายพระธรรมนูญ กำหนดอัตราชั้นยศ พันโท เช่นเดียวกับตำแหน่ง แม่กองต่าง ๆ 
            ซึ่งนายทหารการสัสดี และเจ้าหน้าที่ฝ่ายพระธรรมนูญนี้ กำหนดหน้าที่การปฏิบัติงานเป็นฝ่ายกิจการพิเศษในสายงานด้านกำลังพลในขณะนั้น

        3. แผนกที่ 1 กรมเสนาธิการทหารบก นี้ มี พ.อ.สมบุญ สุนทรเกศ เป็นหัวหน้าแผนก จึงนับได้ว่า เป็นหัวหน้าหน่วยกำลังพลคนแรกของกองทัพบก 

            ภายหลังสงครามโลก ครั้งที่ 2 ซึ่งกองทัพบกได้เปลี่ยนแปลงการจัดส่วนราชการตามแบบของกองทัพบกสหรัฐอเมริกา